Polecamy:

Hodowla

Organizacja stad bydła mięsnego

Gospodarstwa posiadające duży areał użytków zielonych i ziemi słabo wykorzystanej oraz możliwości powiększenia gospodarstw powinny rozważyć możliwości tworzenia stad mięsnych. Biorąc pod uwagę względy organizacyjne i ekonomiczne stado krów mięsnych powinno liczyć powyżej 20 sztuk.

Bydło ras mięsnych ma inne wymagania i zachowanie niż mleczne
Bydło mięsne doskonale znosi niskie temperatury, wystarczą zadaszone wiaty ze stałym dostępem do wybiegów i wody w niezamarzających poidłach. Wymaga wolnego utrzymania najlepiej na głębokiej ściółce. Nakłady inwestycyjne i pracy w porównaniu z bydłem mlecznym są niskie.

W stadach mięsnych występuje silna współpraca zwierząt oraz nadzwyczajny instynkt macierzyński i obronny. Swym zachowaniem niedoświadczonym hodowcom bydło mięsne może stwarzać wiele problemów przy zabiegach zootechnicznych i weterynaryjnych. Dlatego przy obsłudze tego bydła należy wykazywać zdecydowanie i stanowczość, ale bez agresji, pamiętając o zasadzie ograniczonego zaufania.

Bardzo ważne jest również zapewnienie zwierzętom możliwości oddalania się na bezpieczny dystans od źródła potencjalnego zagrożenia (duża powierzchnia kojców, lub pomieszczeń ze swobodnym dostępem do wybiegów oraz obszerne kwatery na pastwisku z kępami drzew, jako naturalne osłony). Wtedy przy umiejętnym postępowaniu bydło jest łagodne i darzy zaufaniem osoby obsługujące.

Jaką rasę wybrać do tworzenia stada mięsnego?
Poszczególne rasy bydła mięsnego różnią się dość znacznie pod względem najważniejszych cech użytkowych, takich jak: kaliber, tempo wzrostu, okres dojrzewania, łatwość wycieleń, wymagania pokarmowe, otłuszczeniem tuszy i mięsa (może być mięso chude i mięso marmurkowate posiadające tłuszcz wewnątrz tkanki mięsnej), oraz cechami mięsa. Tak szerokie zróżnicowanie właściwości jakościowych wołowiny i wymagań środowiskowych oraz różne smaki i wymogi konsumentów nie pozwalają na jednoznaczne wytypowanie rasy najlepszej, gdyż każda z nich jest dobra i najlepsza w zakresie pewnych, dla niej swoistych cech.

Dlatego przy podejmowaniu decyzji o chowie bydła mięsnego i produkcji wołowiny bardzo ważnym zagadnieniem jest wybór odpowiedniej rasy najlepiej dostosowanej do istniejących uwarunkowań. Przy wyborze należy kierować się przede wszystkim, zapotrzebowaniem rynku (łatwość zbytu, gust konsumentów), wymaganiami zwierząt i łatwością chowu przy minimalnych kosztach.

W naszych uwarunkowaniach można zalecać następujące rasy mięsne:

Lmousine - najlepsza dla przemysłu mięsnego (wysokie walory rzeźne i kulinarne), łatwe porody, przeciętne wymagania żywieniowe. Posiada najsilniejszy instynkt stadny i temperament.
Charolaise – największy kaliber, mogą występować trudniejsze porody. Zalety; jest spokojna i ufna (ostateczne zachowanie zależy od osób ich obsługujących), może być opasana do wysokiej masy ciała bez otłuszczenia tuszy. Wymaga dobrych pastwisk i lepszego żywienia.
Hereford - wszystko żerna, bardzo dobrze wykorzystuje gorsze użytki zielone, jest łatwa do utrzymania. Wygląda jednak mniej efektownie, posiada gorsze umięśnienie i przyrosty oraz ma gorszy zbyt. Nadaje się na krowy mamki, a walory mięsne sztuk opasanych można poprawić wykorzystując do krycia buhajów rasy Lmousine. U mieszańców poprawia się umięśnienie i zmniejsza otłuszczenie tuszy.
Salers – bardzo dobra na krowy mamki, bo wykorzystuje słabe pastwiska, nie wymaga budynków, doskonale się sprawdza w krzyżowaniu z Charolaise dając pięknie umięśnione cielęta. Krowy Salersa są bardzo opiekuńcze, mają dużo mleka, co zapewnia doskonały wzrost i rozwój cieląt.
Angus czerwony i czarny - jest w Polsce rasą rzadko spotykaną, ale może to się zmienić (Amerykanie robią na bazie tego bydła krzyżowanie trój rasowe) Jest to ciekawe, nie ma problemów z wcieleniami. Problem stanowi zbyt, Włosi nie chcą tej rasy.
Simental typ mięsny – bydło to utrzymywane jest prawie na wszystkich kontynentach w zróżnicowanych warunkach środowiskowych i klimatycznych. Kaliber duży z silnie podkreślonymi cechami mięsnymi z najwyższą wydajnością mleka od krów mamek, co gwarantuje szybki wzrost i rozwój cieląt. Przy opasaniu odsadki charakteryzują się dobrym wykorzystaniem pasz oraz wysokimi przyrostami, dobrym umięśnieniem i małym otłuszczeniem tuszy.

Metody tworzenia stad mięsnych
Pierwsza dość kosztowna i szybka - to zakup czystorasowego materiału hodowlanego wybranej rasy mięsnej najlepiej dostosowanej do warunków produkcyjnych i wymogów rynku. Dodatkową korzyścią hodowli czysto rasowej jest szybkie założenie ksiąg hodowlanych, prowadzenie oceny użytkowości mięsnej, a w przyszłości sprzedaż materiału hodowlanego.

Druga to krzyżowanie wypierające - polegające na konsekwentnym krzyżowaniu krów rasy wypieranej i jej mieszańców z buhajami mięsnymi wciąż tej samej rasy. Takie postępowanie w ciągu 4 pokoleń powoduje prawie całkowite upodobnienie rasy wypieranej do wypierającej. Jest to sposób tani i godny polecenia hodowcom, których nie stać na zakup stada mięsnego, ale są na tyle młodzi, że doczekają się efektów swojej pracy.

Najlepiej jest budować stado mięsne w oparciu o krowy stosunkowo młode, niezbyt mleczne – idealnie, gdy są to jałówki, lub pierwiastki, bo wtedy łatwiej jest przestawić mamki na niższą produkcję mleka. W celu wykorzystania mleka do krów mamek można dołączyć dodatkowe cielęta. Zalecane jest krzyżowanie rasą Lmousine, gdyż takie bydło ma najlepszy zbyt. Najpoważniejszym importerem sztuk mięsnych są Włosi, którzy preferują Lmousine

Zwierzęta pochodzące z krzyżowania wypierającego dobrze przystosowują się do lokalnych warunków środowiskowych. Materiał męski pochodzący z takiego krzyżowania jest opasany i sprzedawany do zakładów mięsnych, a jałówki do chowu na krowy mamki.

Ważna jest organizacja rozrodu i terminy wycieleń
Najlepsze są wycielenia zimowo - wiosenne (styczeń – kwiecień), wtedy cielęta mogą korzystać z pastwiska, a krowy mają wyższą mleczność. W takiej sytuacji krycia należy organizować w okresie wiosenno - letnim (kwiecień, sierpień).

W stadach zarodowych zalecana jest w okresie kwiecień – czerwiec inseminacja (najlepiej z synchronizacją rui), a na cały miesiąc sierpień wpuszcza się do stada buhaja w celu pokrycia niezacielonych krów poprzez inseminację. Takie postępowanie ogranicza jałowość do minimum. Ojcostwo cieląt ustala się na podstawie terminów porodów lub poprzez badanie krwi. Przedstawiony sezon krycia można regulować dostosowując go do specyfiki i potrzeb gospodarstw (np. zwiększona podaż pasz itp.)

W stadach gdzie nie stosuje się inseminacji, przez cały okres krycia buhaj przebywa w stadzie. Ten system zapewnia lepszą płodność. Należy pamiętać, że pełnej sezonowości wycieleń nie da się uzyskać bez surowego brakowania krów jałowych, co istotnie pogarsza opłacalność chowu.

Jałówki należy kryć w wieku pow. półtora roku (termin ten zależy od rasy i przyjętego systemu żywienia). Jałówki ras dużego kalibru (Charolaise, Simental) oraz gorzej wyrośnięte zaciela się później, a ras mniejszych – wcześniej dojrzewających (Lmousine, Hereford, Aberden Angus), przy dobrym żywieniu można kryć wcześniej. Nie wolno stosować wczesnego krycia jałówek w złej kondycji, które nie osiągnęły wymaganych parametrów wzrostu.

Cielęta najlepiej odsadzać po zakończeniu sezonu pastwiskowego w wieku 7 miesięcy. Ustalając terminy odsadzania należy również uwzględniać kondycję cieląt i krów oraz aktualną sytuację paszową.

Buhaj rasy mięsnej może być użytkowany w stadzie przez 3 lata. Do wykorzystania buhaja potrzebne jest stado powyżej 20 krów, z których powinno się wycielić w ciągu roku 18-19 szt.

Sezonowe wahania kondycji bydła mięsnego są dopuszczalne
Ponieważ przy lepszym żywieniu zwierzęta szybko poprawiają swoją kondycję, a młode bydło rekompensuje wzrost i rozwój. Ważne jest, aby gorsze żywienie nie trwało długo i nie pogarszało płodności krów oraz ich zdolności do wykarmienia urodzonych cieląt. Zbyt dobra kondycja (zapasienie) krów w okresie od odsadzania cieląt do następnego porodu, jest szkodliwa (zbyt duże cielęta, utrudnione porody, zwiększa się możliwość wystąpienia komplikacji poporodowych).

Bydło mięsne powinno bazować przede wszystkim na użytkach zielonych, które dostępne są od maja do listopada. Na jedną krowę mamkę z cielakiem należy przeznaczyć 1 ha pastwiska średniej jakości. Najwięcej zielonki będzie w okresie maja i czerwiec. W tych miesiącach należy obserwować kał, czy bydłu nie brakuje suchej masy i włókna. Gdy kał jest rzadki, to znak, że brakuje włókna, a żywienie należy uzupełnić sianem i słomą.

W okresie pastwiskowym najlepiej, gdy bydło dzień i noc przebywa na pastwisku, na którym są kępy drzew chroniące stado przed słońcem. W okresie wypasu cielętom należy zapewnić stały dostęp do paszy treściwej i siana w specjalnych karmnikach a wszystkim zwierzętom do lizawek solnych, wody i słomy w paśnikach zadaszonych.
W okresie późnojesiennym zwierzęta zwiększają apetyt oraz przygotowują się do zimy zwiększając warstwę tłuszczu i pokrycie gęstą sierścią. Krowy mięsne, gdy zakończą sezon wypasu w dobrej kondycji, mogą być żywione zimą wyłącznie paszami objętościowymi (siano, kiszonki, słoma). Sztuki zarodowe powinny być żywione intensywnie, tak by przyrastały dziennie ok. 1 kg. Natomiast odsadki przeznaczone na opas należy żywić intensywnie, tak, aby przyrosty były wysokie i wynosiły powyżej 1 kg dziennie..

Bydło mięsne można hodować poza budynkami nawet zimą
Rasy mięsne na otwartej przestrzeni czują się dobrze są zdrowe i pełne wigoru. Dotyczy to również cieląt po kilku dniach życia. Krowy w czasie dużych mrozów muszą rodzić w pomieszczeniu. Zamiast obór wystarczą wiaty osłonięte z jednej lub trzech stron, z wolnym dostępem do wybiegu. Pod wiatą powinno być zawsze sucho, a obornik powinien być usuwany raz lub dwa razy do roku.

Stół paszowy należy zaplanować z łatwym dojazdem przy transporcie pasz. Rozważając organizację utrzymania bydła mięsnego, należy pamiętać o możliwości podziału stada na grupy (np.: krowy cielne, krowy z cielakami, odsadki, sztuki opasowe itp.). Potrzebny jest również kojec lub pomieszczenie na porodówkę oraz izolatka dla sztuk chorych lub z urazami.

Stanisław Nowowiejski
Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie