Hodowla

Zdrowe lizanie soli

Mleko spożywcze, sery i inne produkty mleczarskie są w znacznym stopniu takie, jak mleko z którego powstają. Podawanie zwierzętom lizawek poprawia zdrowie krów, jakość zdrowotną mleka, a w konsekwencji ogranicza występowanie u ludzi różnych schorzeń. Powinny one więc być stałym elementem stosowanym w chowie bydła mlecznego.
Lizawki nie są paszą, która w sposób widoczny i radykalny zwiększa mleczność krów. Jednak są ważne, pozwalają bowiem utrzymywać zdrowotność krów na dobrym poziomie, a wzbogacanie ich w jod (w przypadku lizawek solnych) pozwala poprawić płodność i uzyskać mleko o podwyższonej jakości zdrowotnej, bardzo cenne szczególnie dla dzieci i młodzieży.
Intensywna produkcja mleka powoduje wzrost zapotrzebowania organizmu krów na składniki mineralne. Nie zawsze jesteśmy w stanie zapewnić im odpowiednie ich dawki w paszach. Dlatego doradcy żywieniowi i weterynarze radzą, aby podawać bydłu lizawki. Zastosowanie lizawek umożliwia zwierzętom intuicyjnie pobieranie minerałów w zależności od potrzeb i w odpowiednich ilościach. Z reguły krowy bardzo chętnie korzystają lizawek. Forma lizawek przygotowywana przez producentów umożliwia na zachowanie higieny, a także na podawanie lizawek zarówno na pastwisku, jak i w oborze.
Lizawki mineralno-energetyczne cechuje wysoka zawartość energii. Są zazwyczaj słodkie, bo pochodzą ze słodkiej i chętnie jedzonej przez bydło melasy. Uzupełniają niedobory związków mineralnych oraz pozwalają niwelować skutki niedoboru energii, spowodowane np. stresem wywołanym przez upały lub często zmieniającą się jakością paszy objętościowej.
Lizawki solne zaś stanowią dla zwierząt źródło łatwo przyswajalnego sodu i chloru. Zwierzęta, ze względu na wysoką zawartość potasu w paszach objętościowych i ziarnie zbóż, przy niskiej zawartości sodu, posiadają deficyt pokarmowy sodu i chloru. Na deficyt ten narażone są głównie zwierzęta w okresie intensywnego wzrostu. Oba jony niezbędne są dla utrzymania równowagi jonowej płynów ustrojowych zwierząt. Lizawki solne obok sodu i chloru zawierają kompozycję mikroelementów. Są dedykowane zwierzętom o dużej wydajności lub poddawanym dużemu wysiłkowi fizycznemu.
W Polsce produkcja mieszanek paszowych dla bydła, zawierających sól jest niska (statystycznie nie przekracza 150kg mieszanki/sztukę/rok). W krajach o intensywnej produkcji mleka jest 10-krotnie wyższa. Stąd, celowe jest uzupełnianie niedoborów sodu i chloru poprzez stosowanie w żywieniu mieszanek paszowych zawierających sól lub/i lizawek solnych. Krowy otrzymują wówczas sól w mieszankach paszowych, a ponadto w lizawkach solnych. Lizawki te skarmiane są na zasadzie dowolnego pobrania przez zwierzęta, czyli w sytuacjach, kiedy odczuwają potrzebę zlizywania brykietów solnych, dyktowaną zapotrzebowaniem na sód lub chlor.
Normy żywienia zwierząt określają dobowe zapotrzebowanie krów na 21g sodu, przy masie ciała 500kg i wydajności 20kg mleka/dobę. Przy wydajności 40kg mleka/dobę zapotrzebowanie na sód zwiększa się do ponad 35g/dobę. Zakładając, że masa krów w Polsce mieści się w przedziale od 550 do 650kg, można przyjąć, że zapotrzebowanie na sód wynosi 25g/dobę. Zapotrzebowanie krów na sód zależnie od wydajności mlecznej (od 10 do 40kg mleka) wynosi: od 15 do 38g/dobę. Badania wykonane w Instytucie Zootechniki-PIB wykazały, że krowy w okresie pełnej laktacji, przy wydajności powyżej 20 kg mleka/dobę pobierają z lizawek 65g soli/dobę. Uwzględniając straty lizawek związane z higroskopijnością soli można obliczyć, że roczne zapotrzebowanie krowy wynosi ok. 2-3 lizawek solnych. Uwzględniając pogłowie ok. 3 mln sztuk bydła w Polsce, zapotrzebowanie na lizawki solne można szacować na ok. 6-9 mln sztuk rocznie, zakładając, że każda krowa otrzyma należną jej ilość soli.
opracowała: Marzena Bęcłowicz