Porady

Dwie trzecie dla godnego

Zachowek jest roszczeniem pieniężnym przysługującym osobom najbliższym spadkodawcy, pominiętym przez niego w testamencie. Kodeks cywilny ściśle określa grupę osób uprawnionych do zachowku. Są to: zstępni (dzieci, wnuki), małżonek, rodzice spadkodawcy o ile osoby te byłyby powołane do spadku z ustawy.
Przykład: Spadkodawca powołał do spadku w testamencie osobę X, pozostawiając żonę i dzieci. W tym wypadku do zachowku uprawniona jest żona i dzieci. Rodzice nie nabywają tego prawa, ponieważ nie dochodzą do dziedziczenia. Kodeks cywilny pozbawia niektóre kategorie osób prawa do zachowku, a mianowicie wyłączeniu podlegają:
- osoby, uznane za niegodnych,
- małżonek wyłączony od dziedziczenia w trybie art. 940 kc, tj. gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione,
- małżonek, w stosunku do którego orzeczono separację,
- osoby wydziedziczone przez spadkodawcę w testamencie,
- osoby, które odrzuciły spadek,
- osoby, które zawarły umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Wysokość należnego uprawnionemu zachowku odpowiada połowie wartości udziału, który przypadałby mu przy dziedziczeniu ustawowym. Wyjątek stanowią zstępni małoletni oraz osoby trwale niezdolne do pracy, których zachowek wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego, który otrzymaliby przy dziedziczeniu ustawowym.
Przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę, z wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, bez względu na osobę obdarowanego i czas dokonania; darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku; przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych oraz przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.
UWAGA: Umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy w zamian za świadczenie z ubezpieczenia społecznego nie może być z punktu widzenia zachowku traktowana tak, jak umowa darowizny. Nie podlega zatem doliczeniu.
Zobowiązanymi z tytułu zachowku są:
- osoby powołane do dziedziczenia przez spadkodawcę - roszczenie przedawnia się z upływem 3 lat od ogłoszenia testamentu,
- obdarowani darowizną doliczoną do spadku – roszczenie przedawnia się z upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Pozew o zachowek wnosi się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Od pozwu pobierana jest opłata stosunkowa wynosząca 5% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100.000 zł.
Biuro Poradnictwa Obywatelskiego w Łomży