Produkcja roślinna

Czym żywią się rośliny

Siejąc, czy sadząc rośliny mamy jeden cel – wysoki plon. Jednak czy taki osiągniemy, zależy to od wielu czynników w tym od składników odżywczych, o których poziom w glebie sami musimy zadbać.

Podstawowymi składnikami odżywczymi roślin są makroelementy. Do tej grupy należą pierwiastki, które odgrywają szczególnie ważną rolę w życiu roślin i są potrzebne w dużych ilościach. Zarówno ich niedobór jak i nadmiar może powodować w roślinie szereg niekorzystnych zmian, które istotnie obniżają ilość i jakość plonu. Zawartość w glebie azotu (N), fosforu (P), potasu (K), wapnia (Ca) i magnezu (Mg) – podstawowych makroskładników – powinna być dostosowana do wymagań oraz wieku rośliny. Chcąc poprawnie zabezpieczyć wymagania uprawianej rośliny, warto poznać zasobność gleby w składniki pokarmowe. Stosowanie nawożenia bez uprzedniego wykonania analiz gleby powoduje niedobór lub nadmiar oraz nierównowagę składników pokarmowych w glebie. W uprawach ogrodniczych nawożenie „na oko” zazwyczaj powoduje duże zasolenie, które jest bardzo niebezpieczne, szczególnie dla młodych roślin.
Każdy składnik odgrywa inną, ważną rolę w prawidłowym rozwoju roślin. Aby odpowiednio „karmić” uprawiane rośliny, warto zapoznać się z funkcją poszczególnych pierwiastków, zwłaszcza z objawami ich niedoboru. Obserwując wzrost roślin, będziemy mogli w odpowiednim terminie zareagować i szybko uzupełnić niedobór brakującego składnika.
Pierwiastkiem, od którego w największym wymiarze zależy wielkość plonu jest azot (N). Objawami niedoboru azotu w roślinie jest jasnozielony kolor liści i łodyg oraz wątły pokrój. W skrajnych przypadkach liście żółkną, a rośliny przedwcześnie dojrzewają. Szkodliwy jest także nadmiar tego składnika – rośliny przenawożone azotem wytwarzają bardzo duże i liczne liście, natomiast kwiaty i owoce są słabiej wykształcone. Nadmiar azotu wydłuża także okres wegetacji roślin, a przez to niekorzystnie wpływa na mrozoodporność ozimin i roślin wieloletnich.
Fosfor (P) jest niezbędny w bardzo wielu procesach życiowych roślin, m.in. do prawidłowego przebiegu fotosyntezy, oddychania i przemiany materii. Niedobór fosforu powoduje osłabienie roślin spowodowane szczególnie słabym rozwojem systemu korzeniowego. Natomiast przy zbożach i trawach zmniejsza się ich krzewienie. Ważne jest, aby zadbać o dobre zabezpieczenie potrzeb roślin na fosfor przed rozpoczęciem uprawy. Wizualnym objawem niedoboru fosforu są fioletowe przebarwienia na ogonkach liściowych – poczynając od najmłodszych liści i następnie na łodygach, szczególnie wyraźny u roślin młodych, intensywnie rosnących na ogół przy niskiej tmp. gleby. Owoce są zniekształcone i może pękać na nich skórka. Miąższ staje się mniej soczysty, a sok w nim zawarty jest bardziej kwaśny. Sporadycznie spotykany nadmiar tego składnika zmniejsza dostępność azotu dla tkanek roślin i ogranicza pobieranie mikroelementów.
Za prawidłowe gospodarowanie wodą w roślinach (pobieranie wody, transpiracja) odpowiada głównie potas (K). Od dobrego zaopatrzenia roślin w ten składnik zależy ich wytrzymałość na suszę, mniejsza podatność na choroby i szkodniki, a także mrozoodporność upraw wieloletnich. Dobre zaopatrzenie w potas ma znaczenie także dla jakości owoców oraz dla ilości, wielkości i intensywności barwy kwiatów. Owoce są wtedy słodsze, bardziej aromatyczne i lepiej się przechowują. Niedobór potasu objawia się na najstarszych liściach. Początkowo w postaci żółtych przebarwień pojawiających się od brzegów liści, które następnie brązowieją i usychają. Występuje też charakterystyczna deformacja – wyginanie się blaszki liściowej ku dołowi.
Magnez (Mg) – to niezbędny składnik chlorofilu, bierze udział w procesie fotosyntezy. Niedobór magnezu powoduje zatem pogorszenie wzrostu i plonowania roślin. Typowym objawem niedoboru magnezu są żółte przebarwienia na liściach, przy czym nerwy liścia pozostają zielone.
Za pobieranie innych składników pokarmowych przez rośliny odpowiedzialny jest wapń (Ca). Ponadto wzmacnia odporność roślin na choroby, jest także elementem budulcowym (składnikiem ścian komórkowych roślin). Poza tym wpływa na rośliny w sposób pośredni – jest najważniejszym pierwiastkiem odpowiedzialnym za odczyn gleby. Niedobór wapnia objawia się deformacją i żółknięciem najmłodszych liści. Jednak objawy te są rzadko obserwowane w praktyce. Znacznie częściej spotyka się choroby fizjologiczne wywołane niedostatecznym zaopatrzeniem roślin w wapń, jak sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców papryki i pomidora lub gorzka plamistość podskórna na owocach jabłek.
By określić, jakie nawozy i w jakiej ilości powinniśmy zastosować należy poznać zasobność składników pokarmowych w glebie lub w podłożu, w którym rosną, bądź mają rosnąć nasze rośliny. Niezbędne w tym zakresie są badania laboratoryjne, które można wykonać w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Białymstoku. Cena za badanie jednej próbki jest niewielka: dla upraw rolniczych i sadowniczych – wynosi 10,90 zł, a dla ogrodniczych 37,60zł za jedną próbkę. Znajomość odczynu i zasobności gleb rolniczych i podłoży ogrodniczych pozwala niejednokrotnie na znaczne oszczędności w sezonie uprawnym.
Szczegóły dotyczące pobierania i dokumentowania próbek, informacje z zakresu prac Stacji, cennik badań oraz kontakty ze specjalistami terenowymi można uzyskać pod nr tel. (85)-7435-457, (85)-7435-841, w punkcie przyjmowania prób w siedzibie OSChR w Białymstoku przy ul. Ogrodowej 10 oraz na stronie internetowej www.oschrbialystok.internetdsl.pl
tekst: mgr inż. Urszula Zimnoch, Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Białymstoku
fot. OSChR Białystok