Weterynaria

Lizawki w każdej oborze

Rolnicy, aby zwiększyć wydajność krów, dodają do paszy sól kuchenną. Uzyskują więcej mleka, ale często doprowadzają tym do obrzęku wymienia u krów. Lepszym rozwiązaniem jest stosowanie lizawek solnych

Obrzęk wymienia - przyczyny, zapobieganie, leczenie

Czas wiosny, to czas porodów. Ale to również okres wzmożonych zachorowań na zapalenie wymion. Obrzęk wymienia dotyczy krów mlecznych zarówno przed i jak i po porodzie. Często schorzenia te nie są spowodowane obecnością bakterii w mleku, a więc nie wymagają stosowania antybiotyków.

Obrzęk wymienia powstaje z powodu nagromadzenia się różnych płynów w przestrzeniach śródmiąższowych tkanek wymienia. W wymieniu zostaje zaburzony przepływ krwi tętniczej i żylnej, ze względu na różnicę ciśnienia i nagromadzenie się chłonki, poprzez słaby jej odpływ naczyniami żylnymi.

Przebieg choroby

Chore wymię jest bolesne, gorące, po ucisku palcem pozostaje w nim wgłębienie. Obrzęk i brak odpływu krwi powoduje obrzęki podskórne, aż do pępowiny i mostka lub do okolic odbytu. Schorzenie dotyczy całego wymienia lub poszczególnych ćwiartek. W ostrym zapaleniu może dochodzić do pękania skóry i głębokich ran. Fizjologiczny obrzęk znika po 7-10 dniach po porodzie. Trwający dłużej powoduje zmiany nieodwracalne - stwardnienie tkanki śródmiąższowej skóry i zatoki mlecznej.

U młodych jałówek brak oddawania mleka po porodzie ze względu na stres poporodowy, doprowadza do dużych obrzęków wymion. Często więc musimy stosować oksytocynę w dawkach domięśniowych przez kilka kolejnych dni po porodzie. Gorzej jest, gdy krowa przyzwyczaja się do takiego stanu – wówczas sama nie produkuje hormonów opróżniających wymię z mleka i wtedy trzeba ciągle domięśniowo podawać leki. U krów starszych krążenie krwi jest wydajniejsze i sprawniejsze. Dlatego obrzęk wymienia dotyczy częściej osobników młodych.

Przyczyny choroby

Dane naukowe potwierdzają dziedziczenie cech obrzęku wymion u potomstwa. Jednak najczęstszą przyczyną obrzęku są błędy żywieniowe, jak choćby dużo białka (koncentratów) w paszy. Przy kwasicy żwacza w żołądkach wytwarza się histamina, która wraz z krwią wędruje do wymienia i racic, powodując ich obrzęk. Żywienie soczystymi trawami zwiększa obrzęki wymion, dlatego wskazane jest, aby świeżo wycielone krowy trzymać w oborze, a nie na pastwisku. Niekorzystne jest również podawanie soli w paszy.

Leczenie choroby

W większości przypadków obrzęk mija samoistnie. Jednak młodym pierwiastkom zaleca się 3-4-krotne dojenie przez pierwszych kilka dni. Dobrze robi masaż po każdym udoju i wcieranie balsamów, żeli, mazideł o zapachu mięty, które oziębiają wymię. Nie należy podawać maści jodocamphorowej, która rozgrzewa wymię i zaostrza proces chorobowy. Jeśli wymię jest duże, a strzyki małe, to trzeba doić krowę ręcznie, bo aparat udojowy będzie spadał. Niekiedy trzeba wezwać lekarza weterynarii, by podał leki przeciwbólowe, znieczulające oraz oksytocynę, celem opróżnienia wymienia. Młodej jałówce widok aparatu udojowego nie może kojarzyć się z ciągłym bólem i stresem.

Zwalczanie i ekonomia

Obrzęk wymienia to najprostsza droga do późniejszego bakteryjnego zapalenia wymienia. Zwróćmy uwagę na żywienie, masaż wymienia, higienę i dezynfekcję. Stosujmy preparaty, które powodują, że skóra staje się elastyczna, bardziej rozciągliwa i mniej bolesna. Dojenie krów przed porodem to ostateczność, która pozbawia nas siary tak potrzebnej w pierwszych godzinach życia cielęcia. Ale może to być sposób na ratowanie obrzękniętego wymienia. Zaniedbania w pierwszych dniach po porodzie, to wewnętrzne zrosty tkankowe, uszkodzenie więzadła trzymającego wymię na odpowiedniej wysokości. To także spadek mleczności, stwardnienia skóry i jej martwica, a temu wszystkiemu mógłby zapobiec zwykły masaż i trochę żelu.

Józef Wszeborowski, lekarz weterynarii

fot. A. Niczyporuk